ILO, çalışma ortamındaki biyolojik tehlikelere ilişkin yeni bir Sözleşme kabul etti

CENEVRE (ILO Haber) – 113. Uluslararası Çalışma Konferansı, işyerlerinde biyolojik tehlikelere maruz kalmayı önlemeyi ve çalışanları bu tür tehlikelere karşı korumayı amaçlayan ilk uluslararası çalışma standartlarının kabul edilmesiyle 13 Haziran’da sona erdi. Yeni Sözleşme ile, iş sağlığı ve güvenliğini küresel ölçekte koruma çabalarında tarihi bir adım atılmış oldu. 

Yeni kabul edilen Sözleşme (C 192), Üye Devletleri biyolojik tehlikelere karşı korunmayı da içeren iş sağlığı ve güvenliği alanında ulusal politikalar geliştirmeye ve önleyici tedbirler almaya davet ediyor. Ayrıca, kazalar ve acil durumlara karşı hazırlık ve müdahale önlemleri geliştirilmesini de öngörüyor. Sözleşme, işverenlerin, çalışanlarla işbirliği içinde, önleyici ve koruyucu tedbirleri uygulamasını; çalışanların da tehlikeler ve riskler hakkında bilgilendirilmesini ve eğitilmesini şart koşuyor.

Sözleşmeye eşlik eden Tavsiye Kararı, risk değerlendirmesi, erken uyarı sistemleri, hazırlık ve müdahale önlemleri (salgın, epidemi veya pandemi durumları dahil) ve eğitim konularında detaylı uygulama rehberliği sunuyor. Ayrıca biyolojik tehlike ve risk tanımını ayrıntılandırıyor; havayolu, temas veya bir taşıyıcı yoluyla bulaşma gibi özel maruz kalma yollarını listeliyor.

Bu iki belge birlikte, her tür işyerinde, şimdi ve gelecekte, biyolojik riskleri önlemeye yönelik güçlü ve esnek bir çerçeve sunuyor. Sözleşmeler, taraf Devletler tarafından onaylanabilen bağlayıcı uluslararası anlaşmalar iken; Tavsiye Kararları bağlayıcı olmayan rehber niteliğinde bulunuyor.

ILO Genel Direktörü Gilbert F. Houngbo’nun İşler, Haklar ve Büyüme: Bağlantıyı Güçlendirmek başlıklı raporu Konferans Genel Kurulu’nda ele alındı. Houngbo, Kapanış Töreninde “Raporuma verdiğiniz yanıtlar sayesinde, sosyal diyalogun ve demokratik kurumların sosyal uyumu güçlendirmek, güven inşa etmek ve hem sürdürülebilir işletmeleri hem de insan merkezli toplumları desteklemek için ne kadar hayati olduğu konusunda geniş bir mutabakat olduğunu gördüm.” dedi.

Houngbo ayrıca, oturum boyunca 8 Üye Devletten 18 onay belgesinin kayda geçtiğini belirtti: “Bugün kurucu misyonumuz ve yaptığımız işler her zamankinden daha önemli. Uzun bir yol kat ettik ama daha gidecek çok yol var. Bazen ilerleme yavaş gelebilir; ama sosyal adalet yolunda kararlılıkla ilerlemek bizim görevimiz.” dedi.

Platform ekonomisi ve diğer gündemler

Konferans, dijital platform çalışanlarının haklarını ve çalışma koşullarını iyileştirmeye yönelik önemli bir adım olarak, platform ekonomisinde insana yakışır iş konusundaki ilk standart belirleme tartışmasını gerçekleştirdi. Katılımcılar, bu alanda bir Sözleşme ve onu destekleyen bir Tavsiye Kararı hazırlanması konusunda anlaştı; temel tanımlar ve kapsam belirlendi.

Önerilen standartlar şu konuları kapsıyor: Temel çalışma ilkeleri ve hakları, adil ücret, sosyal güvenlik, iş sağlığı ve güvenliği, otomasyonun çalışma koşullarına etkisi ve işe erişim, kişisel verilerin ve mahremiyetin korunması, etkili uyuşmazlık çözüm mekanizmalarına erişim.

Tartışmalar, her iki belgenin kabul edilmesi hedefiyle, 2026 yılında yapılacak olan 114. Uluslararası Çalışma Konferansında devam edecek. 

Konferansta ayrıca, kayıt dışılığı azaltmaya ve kayıtlı istihdama geçişi desteklemeye yönelik bir karar kabul edildi. Karar, özellikle kayıt dışılıktan en çok etkilenen gruplar için çalışma koşullarının iyileştirilmesi, sosyal korumanın genişletilmesi ve insana yakışır işler yaratılması yönünde acil eylem çağrısı yapıyor. ILO’dan da küresel bir yol haritası geliştirmesi ve ülkelerin ulusal stratejilerini uygulamalarında destek olması isteniyor.

Toplantıda, Denizcilik Çalışma Sözleşmesinde (MLC, 2006) yapılan yedi değişiklik de büyük bir çoğunlukla kabul edildi. Bu değişiklikler; gemide şiddet ve tacizin önlenmesi, kıyı izni ve geri gönderilme hakkının güçlendirilmesi, denizcilerin kilit çalışanlar olarak tanınması, sağlık hizmetlerine erişimin iyileştirilmesi ve deniz kazaları veya gözaltı durumlarında adil muamelenin sağlanmasını içeriyor.

Ayrıca, 2025 Kasım ayında Katar’ın Doha kentinde yapılacak olan İkinci Dünya Sosyal Kalkınma Zirvesi’ne ILO’nun üçlü katkısı da resmi olarak onaylandı. Karar, işveren ve işçi örgütlerinin aktif katılımını teşvik ediyor ve ILO’ya zirve sonuçlarının izlenmesi konusunda lider bir rol veriyor.

Konferansta ayrıca, Myanmar’daki askeri yönetime, sendika özgürlüğü ve zorla çalıştırmanın ortadan kaldırılması konularında ILO Soruşturma Komisyonu’nun önerilerini uygulama çağrısı yapan bir karar da kabul edildi. İşçi haklarının korunmasına yönelik uluslararası desteğin artırılması ve çalışan haklarının korunmasını izleme mekanizmalarının güçlendirilmesi çağrısında bulunuldu.

Standartların Uygulanması Komitesi’nin (CAN) raporu da delegeler tarafından kabul edildi. Komite, 24 ülke vakasında çeşitli ILO sözleşmelerinin uygulanmasını inceledi. Belarus’a yönelik özel oturumda, 87 ve 98 No’lu sözleşmeler hakkında 2003 tarihli Soruşturma Komisyonu önerilerine uyum çağrısı yinelendi ve meşru faaliyetlerde bulunan sendikacılara yönelik yargısal tacize ve cezai yaptırımlara ilişkin derin kaygı ifade edildi. Ayrıca, Sözleşmeleri onaylayan ve onaylamayan Üye Devletlerde iş kazası sigortasıyla ilgili dört Sözleşme ve iki Tavsiye Kararı da değerlendirildi.

Toplantıda Filistin’in, daha önceki “ulusal kurtuluş hareketi” statüsü sonlandırılarak ILO toplantılarına, üye olmayan gözlemci Devlet statüsünde davet edilmesine karar verildi.

2026-2027 dönemi Program ve Bütçe Kararı da kabul edilerek, bütçenin ILO Üye Devletleri arasında dağılımı onaylandı. 

Sosyal Adalet için Küresel Koalisyonun yıllık forumunun ikincisi, 12 Haziran’da Uluslararası Çalışma Konferansı oturumlarının yanı sıra düzenlendi. Koalisyon ortakları ve ILO’nun üçlü yapı delegelerinin katıldığı Forumda, somut eylemler yoluyla gerçek değişim sağlama ve insanların yaşamlarını iyileştirme taahhüdünü yinelendi. Foruma, Dominik Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Luis Abinader, Koalisyonun Koordinasyon Grubuna eşbaşkanlık eden Brezilya’nın Çalışma ve İstihdam Bakanı Luiz Marinho, çok sayıda bakan ve hükümet temsilcileri ile BM kuruluşları, işçi ve işveren örgütleri, sivil toplum, özel sektör ve akademik çevrelerden temsilciler katıldı.

2-13 Haziran 2025 tarihleri arasında Cenevre’de düzenlenen Uluslararası Çalışma Konferansına, hükümetler ile işveren ve işçi örgütlerinden 5.400’ün üzerinde delege katıldı. Uluslararası Çalışma Konferansı, Birleşmiş Milletlerin çalışma hayatını düzenleyen ihtisas kuruluşu olan ILO’ya üye 187 devletin her yıl bir araya geldiği en üst düzey toplantı olma özelliği taşıyor.